Archwiliwch ochr dywyll Llwybr Arfordir Cymru y Calan Gaeaf hwn

Mae Llwybr Arfordir Cymru yn adnabyddus am ei 870 milltir o arfordir garw, traethau tywodlyd, a golygfeydd epig dros y tonnau — ond a oeddech chi’n gwybod ei fod hefyd yn heigio â straeon arswydus?

Wrth i wyntoedd yr hydref sibrwd trwy glogwyni arfordirol Cymru, gwahoddir ceiswyr antur, selogion hanes, a'r rhai sydd â thuedd am y paranormal i ddod i weld y Llwybr mewn golau newydd. A pha amser gwell i wneud hynny na Chalan Gaeaf?

Darllenwch ymlaen i ddarganfod saith stori ddychrynllyd am y rhai a gerddodd y Llwybr o'n blaenau… Os meiddiwch chi!

Y Parchedig o Hen Reithordy Rhosili

Yn uchel uwchben Traeth Rhosili ym Mhenrhyn Gŵyr mae'r Hen Reithordy — eiddo sydd â hanes mor ddramatig â'r arfordir o'i amgylch.

Er iddo gael ei adeiladu yn y 1700au, erbyn y 1850au daeth yr adeilad yn gartref i'r Parchedig Lucas — a oedd yn adnabyddus am yr arfer unigryw o farchogaeth ei geffyl ar draws y traeth i bregethu ym mhlwyfi Rhosili a Llangynydd. Heddiw, mae pobl leol yn sôn am bresenoldeb hirbarhaol — gyda llawer yn credu bod ysbryd y Parchedig i'w weld o hyd yn croesi’r tywod, o bryd i’w gilydd ar ei geffyl drychiolaethol.

Ond nid yw'r dirgelion yn dod i ben yno. Bellach yn llety gwyliau poblogaidd, mae llawer o ymwelwyr â’r Hen Reithordy wedi dweud eu bod wedi gweld a chlywed pethau rhyfedd — gydag adroddiadau am ffigurau cysgodol yn y coridorau a hyd yn oed lleisiau dirgel…

Os ydych chi’n chwilio am le brawychus ond hardd i aros ar Lwybr Arfordir Cymru, does dim angen i chi edrych ymhellach.

Dinas goll Cantre'r Gwaelod

Mae llên gwerin Cymru yn sôn am Gantre’r Gwaelod — dinas hirgolledig ers canrifoedd lawer yn ôl ar hyd arfordir gorllewin Cymru. Gwarchodwyd y tir chwedlonol hwn rhag y môr gan gatiau a fyddai’n agor yn ystod y llanw isel i ddraenio’r dŵr a'u cau eto wrth i’r llanw ddychwelyd.

Ond digwyddodd trychineb un noson dyngedfennol oherwydd esgeulustod y gwyliwr nos — a syrthiodd i gysgu ar ôl yfed gormod o fedd. Er i'r Brenin a rhai o'i ddeiliaid lwyddo i ddianc, dywedir bod Cantre'r Gwaelod wedi ildio i'r môr y noson honno — ac, yn drychinebus, chollodd dros hanner ei boblogaeth eu bywydau.

Hyd heddiw, mae’r chwedl yn parhau — ac mewn cyfnod o berygl neu pan fo cwch mewn trallod, dywedir bod clychau swynol yr eglwys yn atseinio o gwmpas Bae Ceredigion. Ar Suliau tawel, dywedir bod cnulio tawel i'w glywed ger y dyfroedd — bron yn guddiedig o dan ddyfroedd tywyll Môr Iwerddon.

Sibrydion am smyglwyr a gweision ym Mhwll-du

Dywed rhai y gallwch glywed sibrydion dirgel ar nosweithiau llonydd, golau lleuad ym Mhwll-du — cymysgedd o leisiau dynion a’r clip-clop o garnau ceffylau ar hyd y grib gerrig.

Credir bod y synau drychiolaethol hyn yn adleisiau aflonydd smyglwyr, yn llafurio dan orchudd y nos i gludo eu contraband o frandi a thybaco o’r lan i Gwm Llandeilo Ferwallt a Lôn y Smyglwyr.

Ond nid dyna'r cyfan. Presenoldeb arall sy'n aflonyddu'r draethlin yw'r Fonesig Wen. Mae hanesion am ei gweld yn dyddio’n ôl i ganol y 1800au, pan ddechreuodd grwydro drwy’r cwm am y tro cyntaf, gan groesi pontydd a gwneud ymddangosiadau yn y Beaufort — hen dafarn a drodd yn gartref preifat.

Mae'r chwedl yn datgan ei bod hi'n bosibl mai merch ifanc oedd yn gwasanaethu yn y dafarn ydoedd, a gymerodd ei bywyd ei hun a bywyd ei phlentyn ifanc yn drychinebus. Mae tystion yn adrodd am ferch ifanc yn ei harddegau hwyr, wedi'i gorchuddio â gŵn gwyn sy'n llifo ac yn gorchuddio bwndel bach i'w brest.

Bwganod Carchar Biwmares

Gan sefyll ond tafliad carreg o'r draethlin, roedd Carchar Biwmares, sydd dros 190 oed, yn gartref i lu o droseddwyr drwg-enwog ar un adeg.

Yn adnabyddus am ei driniaeth lem o garcharorion — gyda chadwyno, chwipio, torri creigiau, a dyddiau mewn caethiwed unigol yn gyffredin iawn — roedd y Carchar hefyd yn cynnwys un o felinau cosbi gweithredol olaf Prydain ac roedd yn safle nifer fach o ddienyddiadau.

Un o'r rhain oedd dienyddiad Richard Rowlands yn 1862, a ddedfrydwyd i farwolaeth am lofruddio ei dad-yng-nghyfraith. Daliodd Rowlands i ddweud ei fod yn ddieuog hyd y diwedd a dywedir iddo felltithio cloc cyfagos yr eglwys o'r crocbren — fel na fyddai byth yn dweud yr amser cywir. A hyd heddiw, dywedir nad yw'r cloc yn gwneud hynny.

Mae sïon bod carcharorion amrywiol, gan gynnwys Rowlands, wedi cael eu claddu o fewn muriau’r carchar - o bosibl yn cyfrannu at y lleisiau digorff, y ffigurau cysgodol, ac ystumiau ysbrydion swnllyd a adroddir yn rheolaidd gan ymwelwyr. Ar ben hynny, dywedir bod ysbryd cyn-geidwad carchar yn crwydro’r tiroedd — yn curo ar ddrysau ac yn chwibanu fel pe bai’n cyflawni ei ddyletswyddau dyddiol.

Lleian ddiwyneb Llangrannog

I lawer o blant Cymru, mae aros ar faes gwersylla’r Urdd yn Llangrannog yn ddefod newid byd. Ond nid oes unrhyw ymweliad ysgol yn gyflawn heb adrodd hanes ysbryd preswyl y safle — y lleian dywyll. Dywedir iddi stelcian y neuaddau ar ôl iddi dywyllu, gan chwilio am blant unigol nad ydynt yn eu gwely ar ôl i'r goleuadau ddiffodd. Mae rhai hyd yn oed yn dweud ei bod hi'n hofran uwchben ymwelwyr sy'n cysgu, gan glymu tafodau'r rhai sy'n deffro fel na allant sgrechian.

Mae p’un a yw’r chwedlau’n wir ynteu’n ffordd gyfrwys i gadw rheolaeth ar blant drwg (neu i athrawon gael eu difyrru!) eto i’w brofi.

Chwedl Gwrach y Rhibyn

Mae Gwrach y Rhibyn — neu’r “cyhyraeth” — yn ffigwr drychiolaethol o lên gwerin Cymru sy'n gweithredu fel cennad iasol o farwolaeth agos.

Yn debyg i gyhyraeth Iwerddon, mae Gwrach y Rhibyn yn ymddangos yn rhith creadur grotésg, gyda gwallt du clymog hir, dannedd du, breichiau a choesau esgyrnog, croen gwelw, ac adenydd lledr.

Mae’r presenoldeb iasol hwn yn aml yn gysylltiedig â’r arfordir neu ffynonellau dŵr eraill, gan ymhyfrydu mewn dychryn ei dioddefwyr gyda llamau sydyn neu stelcian distaw ger y draethlin. Efallai y bydd y rhai sydd dan ei sylliad gwyliadwrus yn synhwyro gwefr iasol neu'r teimlad o gael eu harsylwi, ond mae'n parhau i fod yn gudd nes iddynt fynd heibio sianel ddŵr neu groesffordd.

Unwaith wyneb yn wyneb, mae hi’n dadorchuddio ei gwedd hunllefus ac yn rhoi sgrech iasoer.

Tywysog Cymreig a'i long annaearol

Mae cerdd Gymraeg o’r 15fed ganrif yn adrodd sut yr arweiniodd y Tywysog Cymreig Madoc ab Owain Gwynedd lynges o ddeg llong i ‘ddarganfod’ America ar ddiwedd y 1100au — canrifoedd lawer cyn i Christopher Columbus lansio ei long ef yn 1492.

Yn wir ai peidio, honnir bod y Frenhines Elisabeth I wedi defnyddio adroddiadau am y daith fel tystiolaeth i gefnogi honiad Lloegr i America yn ystod brwydrau tiriogaethol y wlad â Sbaen!

Yn ôl yr hanes, dychwelodd y Tywysog Madog i Gymru gyda hanesion gwych am ei anturiaethau — gan berswadio eraill i ddychwelyd i America gydag ef rai misoedd yn ddiweddarach.

Fodd bynnag, ar ôl hwylio, digwyddodd trychineb yn ddirybudd — ac ni welwyd y criw tyngedfennol byth eto… Nes i long drychiaethol ddechrau cael ei gweld yn Abergele. Mae tystion yn honni iddynt weld llong enfawr yn cynnwys sawl dyn, nid yn annhebyg i Lychlynwyr, yn diflannu eiliadau ar ôl iddi gael ei gweld.